In 1999 werd de diocesane werkgroep Kerk, Landbouw en Platteland (KLP) in het aartsbisdom Utrecht opgericht, in februari 2000 een eerste vrucht. Begin 2013 houdt de werkgroep op te bestaan. Nu dit platform er niet meer is – en meerdere soortgelijke platforms er niet meer zijn – laat zich als vanzelf de vraag naar het behoeden van de erfenis stellen.
Februari 2000, een boerenerf in Hengevelde… De plaats waar toenmalig aartsbisschop en kardinaal Simonis het eerste exemplaar van de beleidsnota ‘Plattelandsmensen op tocht’ in ontvangst mocht nemen…
De voorgeschiedenis laat het belang van de sabbat van enkele beroepskrachten zien. Zij zoeken meerdere boeren en tuinders op, om van henzelf te horen waar zij in het dagelijkse leven tegenaan lopen. In Hoogland, in Lent, in Twente… Om vervolgens na te kunnen denken en in gesprek te verkennen wat een goede rol van de kerk kan zijn.
De Bisdomleiding hoorde het aan en stelde een werkgroep in, de diocesane werkgroep KLP. Daarnaast kreeg een staffunctionaris de opdracht mee om handelingsmodellen te ontwikkelen. Dat werd: ‘Taak en opdracht van de parochie op het platteland’. Twee parallel lopende sporen zouden elkaar gaan bevruchten.
In het jaar 2000 speelden meerdere vraagstukken die veel verder reikten dan het private erf, vooral vanuit dierziektencrises zoals Varkenspest en – iets later – Mond & Klauwzeer en Vogelpest. En laten we het armoedevraagstuk niet vergeten! Bij alle armoedeaandacht die er de laatste jaren is hoor ik te weinig over de beleving van armoede bij agrariërs. Het meest recente onderzoek, dat zijdelings dit vraagstuk aan bod laat komen, stamt uit 2010.
Door de inzet van vooral de Werkgroep Landbouw en Armoede (Wetenschapswinkel Wageningen Universiteit, rapportnummer 166, 2000) weten we dat het armoedecijfer bij boeren al jaren aanmerkelijk hoger ligt dan in de rest van onze samenleving: als alleen inkomsten uit het bedrijf worden gerekend leeft meer dan 40% van de boeren op bijstandsniveau.
Hoe staan individuele ondernemers in hun rol als zij ‘statistisch arm’ blijken te zijn? Hebben zij ondersteuning nodig? Zo ja, welke? En wat kunnen we van hun veerkracht leren?
In de eerste vijf jaar had de diocesane werkgroep KLP twee projectmedewerkers in dienst, waardoor er in dekenaten en parochies gericht kon worden gebouwd aan meer betrokkenheid op de plattelandsbevolking. Vruchten zijn er meerdere, grotendeels tot stand gekomen in samenwerking met anderen, binnen en buiten het ‘boerenbisdom’.
Na de beleidsnota in 2000 zijn het bisschopsbezoek aan een pluimveehouder en de ontmoeting met landbouwminister Veerman het meest in het oog springend. Maar het belangrijkste is het opgebouwde netwerk. In de jaren zonder projectmedewerkers heeft de werkgroep dat netwerk aangesproken en uitgebreid. Klantenbinders werden de jaarlijkse ontmoetingsdag en vele digitale nieuwsbrieven.
De laatste netwerkdag in 2012 thematiseerde: ‘Oude gemeenschappen, nieuwe communicatie?’ Over kansen van en voor social media.
In haar afscheidsbrief geeft de werkgroep aan dat het de laatste jaren steeds minder lukte om betrokkenheid vast te houden. Daarmee ligt er nu een erfenis, maar nog geen bestemming. Staat hiermee plattelandsaandacht vanuit kerken op de tocht?
Jack Steeghs
vroedman 
Nee, dat mag niet en kan ook niet. Wellicht is het een natuurlijke ontwikkeling omdat Nederland verstedelijkt en ontkerkt. Ook ontwikkelen boeren zich steeds meer tot professionele ondernemers. Toch blijft de link met voedsel, met zorgvuldige omgang met dieren. De boer ploegt voort en de kerk ploetert voort. Het blijft werk dat dicht bij basale levensbehoeften staat. Betrokkenheid blijft een sleutelwoord omdat het altijd mensenwerk is met ethische en religieuze connotaties.
Wel jammer dat Kerk, Landbouw en Platteland is opgeheven.
Maar toch….
De aandacht voor de boer(in) en platteland staat niet op de tocht, als wij dat niet willen. Wie zijn wij? Kerkgangers of religieus betrokkenen, die vanuit de boodschap van de bijbel gericht zijn op het visioen van een rechtvaardige samenleving. Mogelijk kunnen we de vertaling maken vanuit het seculiere en politieke naar het spirituele, zodat we leren verstaan wat onrecht is. En dan gaat het om onrecht, goed en kwaad, arm en rijk in de landbouw en op het platteland. Huub Oosterhuis heeft in 2012 een boekje geschreven : “Red hen die geen verweer hebben”. De teksten van hem raken mij in het diepst van mijn ziel en kunnen ons in beweging brengen.
Vele nieuwe bewegingen komen op, ze denken na over Voedsel Anders, Regionale Landbouw e.a. Onlangs in TROUW een interview met Gerard Titulaer over het grote project in Nijmegen e.o. Oregional, een coöperatie van boeren en consumenten uit de regio met sinds kort een winkel met regioproducten t.o. het station in Nijmegen.Laten we oren en ogen openen, en niet achterover leunen, de actualiteit houdt ons bij de les.
Riky Schut