Kerken moeten het net als verengingen hebben van het sámen. In de eerste vijf Bijbelboeken staat niet voor niets het Verbond tussen God en mensen centraal. In het hele geloof draait het om relatie: God – mens, mens – medemensen, mens – omgeving… Afgelopen weekend vierden we sacramentsdag. Het sacrament is een soort van samengestelde rituele kracht… waardoor onze relaties met alles buiten ieders persoon gesterkt worden… voor wie erin geloven kan.

We lazen in het oude testament een stukje liturgische praktijk uit de oertijd van het aan ons overgedragen geloof – van Gods Volk op tocht door de woestijn, vele eeuwen voor het begin van onze huidige jaartelling… God heeft een Verbond met mensen gesloten. Maar omdat de liefde in het begin vooral van één kan moest komen hebben we in de geschiedenis van onze verre geloofsvoorouders moeten wachten tot de tweede serie van de stenen tafelen, met daarop de tien geboden… voordat we kunnen spreken van een soort van samenwerking tussen God en mensen. Het is hierom dat het woord ‘geloven’ eerder ‘verbinden’ betekent dan dat geloven in zichzelf bewijst dat God bestaat. Geloven is een werkwoord, je kunt er van alles van vinden maar als je je niet open stelt, als je niet met een gemeenschap meedoet, als je er persoonlijk niets voor over hebt… dan wordt het nooit wat: je moet er iets voor doen.  

In het evangelie eenzelfde liturgische praktijk maar nu verder doorontwikkeld, nu betrokken op het leven van Jezus. We vallen binnen in het laatste avondmaal en horen de instellingswoorden die nog altijd in iedere eucharistieviering klinken. Dit laatste avondmaal is het hoogtepunt van Jezus samen met zijn leerlingen. Het is dus het sámen dat geloven tussen mensen draagt en schraagt. Daarom ook doet het zo’n pijn dat dit sámen een steeds grotere uitdaging lijkt te worden. We zien het in gezinnen, verenigingen, politiek maar dus ook in de kerk. Toch blijf ik hoopvol… en dat is omdat geen mens het leven uiteindelijk helemaal alleen uit kan houden. Wat geloof betreft is het de grote vraag wanneer en hoe medemensen – die ons nog niet kennen – betrokken raken bij de geloofstraditie die we hier levend houden… en of wij hun signalen kunnen verstaan en ernaar kunnen handelen.

In het oude en in het nieuwe testament hoorden we dus van twee markerende momenten, met zeggingskracht over… wat een sacrament is. In het eerste jaar Theologie leerde ik dat het sacrament ergens symbool voor staat. Vergelijk het met de persoon die zijn geliefde een bos bloemen schenkt. In dit voorbeeld zijn de bloemen het sacrament, ze staan symbool voor de liefde van de een voor de ander: de liefde wordt doorgegeven. Een sacrament staat dus niet op zichzelf en verbindt het ene met het andere. In dit voorbeeld gaat het om de liefde van de een voor de ander, in het geloof gaat het om de liefde van God voor zijn volk. Want alles in het aan ons overgedragen geloof staat of valt met gezamenlijkheid. Geloof kan weinig met allemaal individuen die samen komen maar niet echt betrokken zijn op elkaar. Zonder het sámen vervliegt het aan ons overgedragen geloof. Daarom kennen we het sacrament en daarom staat ieder jaar een zondag in het licht van sacramentsdag. Het sacrament bekrachtigt het oprechte en onuitsprekelijke goed dat we in iedere kerk graag aan God toevertrouwen. Het sacrament is iets om dankbaar voor te zijn. Daarom kennen vele culturen processies waarin het allerheiligste wordt rondgedragen. En verwar gezámenlijkheid alsjeblieft niet met eensgezindheid. Er is een zekere gemeenschappelijke basis nodig, maar hoe een ieder in geloof staat zal behoorlijk verschillen. Hiermee komt een tweede kracht van het sacrament tevoorschijn: het sacrament houdt bijeen maar smeert verschillen niet dicht. Het is een misverstand te denken dat wij allemaal hetzelfde behoren te denken. Misschien is dát wel de grootste uitdaging in onze tijd: de ontdekkingstocht dat we ondanks misschien zelfs grote onderlinge verschillen toch samen op kunnen trekken. Dankzij het sacrament.

Beste mensen, wees in Godsnaam dankbaar voor de rijkdom die we overgedragen hebben gekregen. En draag je zelf een groot verlies of pijn met je mee, mis je een dierbare… durf een medemens in vertrouwen te nemen: ook jij bent niet alleen! We kunnen namelijk niet zonder het Verbondsdenken, geen mens kan zonder sacrament dat een ieder persoonlijk tekent met het eeuwige leven en aanzet tot leven zoals het bedoeld is. Want wij zijn allemaal uit betrokkenheid geschapen, ontvangen, in sommige fases zorgbehoevend maar ook altijd ingegeven door een appél dat maar blijft terugkomen: omdat Hij één van ons was en het heeft voorgedaan, belangeloos tot het uiterste toe, God met mensen.

(Bron: Exodus 24, Marcus 14)

(Bij de foto: bron van levend water, sacramentijnen Nijmegen)

Jack Steeghs