Het is vandaag Werelddierendag en het is de dag van Sint Franciscus: een van de meest bekende heiligen, niet in het minst door wereldwijde duurzaamheidsvraagstukken. Onderstaand artikel, over de beslissende stap in de bekering van Franciscus, schreef ik enkele maanden geleden voor de parochiewebsite.

Giovanni Bernardone (1182 – 1226), zoon van een koopman in Umbrië, bijgenaamd Franciscus van Assisi, heeft een hele levensweg afgelegd alvorens hij tot het inzicht komt dat zo kenmerkend voor hem is geworden: goed leven in vrede met alles dat jou als mens omgeeft tot en met het onverbiddelijke einde dat met elk mensenleven gegeven is: het ‘welkom broeder dood’.
Aan dit rijke levensinzicht gaat een bekering in drie stappen vooraf. Na het omarmen van een gelovig leven en het horen van de roepstem van de armen vervult de ontmoeting met de melaatse de derde en beslissende stap in het leven van de jonge Bernardone. Hij is dan begin twintig.

Als lezer in onze geheel andere tijd is het goed om te beseffen dat gezonde mensen en melaatsen in de Middeleeuwen waarin Franciscus leefde strikt werden gescheiden. Een scheiding zo sterk zoals die er is tussen leven en dood. Als de eerste tekenen van de ziekte zich voordeden werd dat ziek-zijn kerkelijk bekrachtigd met een plechtigheid die sterk aan een uitvaart doet denken. Met een absoute, met een handvol kerkhofaarde van de priester op het hoofd van de zieke. En als laatste rituele stadium: het afstaan van alle bezit en eigendom en een fysieke verbanning uit de samenleving.
Ook Franciscus is aanvankelijk bang aangeraakt te worden door zo’n melaatse. Maar op een gegeven moment overwint hij zijn afkeer, stijgt van zijn paard, geeft de melaatse een geldstuk en kust diens hand. Daaropvolgend worden rollen omgekeerd, wordt de gever ontvanger, want de melaatse geeft Franciscus de vredeskus. Dan verandert Franciscus inwendig: ‘wat ik bitter vond, werd voor mij zoetheid naar ziel en lichaam.’
Bestaat toeval? In het leven van Franciscus blijft deze ontmoeting hem altijd bij als een verrassend nieuw element dat hij alleen maar aan God kan toeschrijven. En niet alleen inspirerend voor de orde die hij later opricht. Tot in onze seculiere wereld van vandaag en morgen blijft het belang van de waardigheid van alle leven recht overeind staan, hand in hand met het belang van wederkerigheid in zorgrelaties.

Franciscus van Assisi maakt een wonderlijke bekering door, want als zoon van de middenstand leefde hij ooit zorgeloos, mateloos en leed hij aan grootheidswaan. Franciscus in zijn testament: ‘Toen ik nog in zonde leefde, walgde ik er al van, als ik melaatsen alleen maar zag; maar de Heer bracht me te midden van hen en ik ben barmhartig voor hen geweest.’

Vanaf de ontmoeting met de melaatse begint Franciscus zichzelf steeds onbeduidender te vinden. Daarvoor in de plaats komt een onbegrensde innerlijke ruimte voor Gods barmhartigheid. Niet alleen melaatsen gaat hij helpen, ook anderen in nood staat hij bij. Vanuit gulheid en hartelijkheid. Een diepe overtuiging. Van binnenuit gegroeid, van buitenaf aangereikt.

Geraadpleegde bronnen:
– Franciscus van Assisi; Eerste levensbeschrijving; Thomas van Celano – vertaald door A. Sier o.f.m.; Gottmer Haarlem 1976
– Franciscus van Assisi; De weg van het evangelie; Anton Rotzetter o.f.m. cap.; Gottmer Haarlem 1983

(Bij de foto: ontmoeting van Franciscus met de melaatse, Franciscanenklooster Megen)

Jack Steeghs