Als ex-boer en nu pastoraal werker schrijf ik vaker over emoties in de landbouw. Ik heb het zelf gevoeld. Ik zie dat emoties niet die aandacht krijgen die ze verdienen. Versterkt door de verzakelijking van de afgelopen halve eeuw worden emoties steeds meer een non-categorie. Ze mogen er niet zijn. Maar emoties hebben de eigen aardigheid dat ze zich nooit zomaar laten wegstoppen. Emoties hebben een signaalfunctie.

‘Dit voorjaar was alles anders dan anders. Ik heb nog nooit meegemaakt dat het zo bizar droog was, dat we moesten blijven beregenen om de vruchten boven de grond te krijgen. Ik weet niet waar het heen moet. Klimaatverandering? Deden we in het verleden iets verkeerd met de bodem? Het is hier gewoonweg goede grond. Alles lijkt anders geworden. Maar ik kan me niet voorstellen dat wat ik vroeger leerde nu ineens zo verkeerd is. Mijn zoon stelt deze vragen niet zo, hij wil gewoon verder…’

Als ik tegenwoordig gesprekken met oudere boeren heb gevoerd dan ga ik altijd huiswaarts met inzichten die ik minder tegenkom bij jongere generaties. Het is de levenshouding en het zijn de vragen die gesteld worden zonder daar meteen een antwoord op te hebben. Het verbinden van ervaring en heden. Het bij de tijd blijven.

Twijfel is iets van elke generatie. Maar… Daar waar in vroegere generaties meer tijd was om op de werkvloer, al dan niet met collega’s, te babbelen en dát als sturend mechanisme voor de hele bedrijfsvoering te laten zijn, zie ik dat er tegenwoordig meer en meer managementjargon wordt doorgegeven via de agribusiness. Goed management is belangrijk en altijd ter zake maar veel takken van agrarische bedrijvigheid doe je tekort met louter sturen op rendement.

De reden van al dat managementjargon is bekend: landbouw is de afgelopen halve eeuw een economisch verdienmodel geworden dat ontdekt is door al die organisaties die waarde toevoegen aan de levende have die van het agrarische erf af komt. Met meer bemoeienis vanuit het management-denken komt er een reductie op gang: arbeid wordt gereduceerd tot menselijke productiefactor en grond wordt net als kapitaal vooral door een economische bril bekeken.

Er is niks mis met beheer, er is wel iets mis daar waar ‘beheer’ transformeert naar ‘beheers’. Slechts een letter extra maar een wereld van verschil daar waar het gaat om de betekenis van het boerenerf. Want de meeste boeren hebben nauwelijks mogelijkheden om hun bedrijf te beheersen. Organisaties die waarde toevoegen hebben die mogelijkheden wel. Net als wetgevende organisaties. Op het snijvlak van beheren en beheersen wringt het ontzettend.

Daar waar het beheersen vooral in de kraamkamer van agrarische arbeid wordt gevoeld, daar ontstaan emoties: blijdschap om elke geboorte en vooruitgang op het bedrijf, maar ook angst, boosheid en verdriet om wat niet te overzien is maar van buitenaf eenzijdig wordt opgelegd. Emoties die vanuit hun aard gevoeld en gedeeld willen worden maar de afgelopen decennia gaandeweg getransformeerd zijn tot een geïndividualiseerd vraagstuk. Omdat elk boerenerf zelfstandig is en niet zelden concurreert met dat van collega’s. Omdat de landbouworganisaties van weleer volledig zijn verbrokkeld. Solidariteit is er nog steeds, tot op zekere hoogte, onder voorwaarden. Ook daar zitten emoties. Ze zijn een taboe geworden. Teveel een teken van individueel falen.

Of zie de wijze waarop agrarische emoties de afgelopen jaren in de media zijn gekomen: via de boerenprotesten. Daarom: laat emoties in Godsnaam weer die signaalfunctie krijgen die ze hebben. Het kan gewoon door het er met elkaar in een veilige omgeving over te hebben.

Heb je hierbij hulp nodig? Neem contact met me op!

(foto: pixabay)

Jack Steeghs