Op het oogstfeest Pinksteren kreeg het Joodse volk de Tien geboden. De Tien geboden zijn de voor christengelovigen belangrijkste wetten geschreven op twee stenen tafelen. Voor het Vaticaan zijn de Tien geboden aanleiding geweest om de Tien geboden voor het milieu uit te brengen (zie: duurzame kerk). Voor mij alle aanleiding voor een agrarische tint. Vandaag deel 4.

4. Het is geen ‘brave new world’. Bij milieuproblemen gaan ethiek en menselijke waardigheid boven techniek.

‘De Oostenrijke film Our daily bread brengt in beeld hoe geestdodend het werken in landbouw en verwerkende industrie kan zijn. De mensen die met de machines werken zijn hier een verlengstuk van en lijken wel robots. Ze zijn volledig afgestompt’ (citaat van Marjolein Tiemens-Hulscher). Menselijke waardigheid is in het geding en daarmee een belangrijk startprincipe uit de katholieke sociale leer. Je zou de katholieke sociale leer o.a. een navigatiesysteem voor alle mensen van goede wil kunnen noemen om met elkaar op koers te blijven richting een meer menswaardige maatschappij.

De katholieke sociale leer heeft een belangrijke impuls gekregen ten tijde van het opkomen van samenlevingen en industrialisatie, eind 19e eeuw. De encycliek Rerum Novarum (1891) van paus Leo XIII zet ondermeer de menselijke waardigheid stevig op de agenda van Rome.
Vaak wordt deze encycliek als startpunt van de sociale leer gezien, maar er is veel voor te zeggen om het startpunt veel eerder in de geschiedenis neer te leggen, naar daar waar het katholicisme staatsgodsdienst werd, ongeveer in de 4e eeuw. Kerkvader Augustinus is op deze plaats een belangrijke auteur. In Civitate Dei schreef Augustinus de oude en nieuwe tijd bijeen. Hij is zondermeer de eerste die een ‘theologie’ ontwikkelde waarin het handelen van mensen in overheid en kerk een plek krijgt. Daarom – zo vervolgt Augustinus – is een kleine maar sterke overheid nodig (Zie: Vroege kerk).

In 2008 verscheen de Nederlandse vertaling van het compendium van de sociale leer van de kerk – een geheel van officiële uitspraken van het RK instituut over het hele samenlevingsdomein (Het compendium is ook digitaal in het Nederlands te raadplegen).

Onderstaand enkele passages over de landbouw:

299
In talrijke situaties zijn er dringend radicale veranderingen noodzakelijk om de landbouw – en de landbouwers – hun juiste waarde als basis van een gezonde economie, in het geheel van de ontwikkeling van de sociale gemeenschap, terug te geven (Johannes Paulus II, 1981).

339
(over coöperaties) De sociale leer heeft hun bijdrage tot het verhogen van de waarde van de arbeid, tot de groei van de zin voor persoonlijke en sociale verantwoordelijkheid, tot het democratische leven, tot de menselijke waarden die van belang zijn voor de vooruitgang van de markt en de maatschappij, benadrukt (Johannes XXIII, 1961).

458
Techniek kan een waardevol instrument zijn voor het oplossen van talrijke ernstige problemen, op de eerste plaats dat van de honger en ziekte, door de productie van een variëteit aan veredelde en meer resistente planten en door de productie van waardevolle medicijnen (Johannes Paulus II, 1982).

486
Ernstige ecologische problemen vragen om een effectieve mentaliteitsverandering die leidt tot de aanname van nieuwe levensstijlen (Johannes Paulus II, 1991).

Wordt vervolgd.

Jack Steeghs