Eergisteren hielden we in het land van Maas en Waal weer de jaarlijkse biddag voor gewas en arbeid, in oecumenische verbondenheid. Een gebedsviering met dit keer een iets langere overweging vanuit het thema: ga niet zomaar op weg.

Economisch kijken en gelovig kijken

De jaarlijkse biddag voor gewas en arbeid is in onze samenleving een van de weinige overgebleven plekken… waar wij in onze tijd gericht stil kunnen staan bij de wereld van arbeid… en de vruchten die daaruit voort mogen komen. Vandaag richten we ons op het leven en werken van boeren en tuinders, die met hun arbeid dagelijks gewas en vee verzorgen, om toekomst te behouden. En hún toekomst is de onze, want zonder eten en drinken gaat het niet. De commercie speelt hier handig op in want wij allemaal worden voortdurend verleid met een plaatselijk aanbod van voedsel, ingevlogen van over de hele wereld voor de scherpst mogelijke prijzen. We leven tegenwoordig in een wereld waar de economie op de stoel van God zit en de weg van zichzelf kiest: in onze wereld draait alles om het vermeerderen van geld en bezit. Kom dan maar eens met de stem vanuit kerk en geloof… om onze economie te hervormen, met als vertrekpunt het vloeien van het menselijke zweet en de menselijke tranen… om verantwoord voedsel te kúnnen verbouwen… Een groter contrast tussen het kijken door de economische bril naar onze levensrealiteit… en het kijken door de bril van het aan ons allen overgedragen geloofsinhoud is nauwelijks voorstelbaar.

Ga niet zomaar op weg

Alvorens de lezing van vandaag in Lucas 10 begint… gaat Jezus met Petrus, Johannes en Paulus de berg op om te bidden, waarna de betekenis van het volgen van de mensenzoon zich uit… in het verkondigen van het koninkrijk van God… Met ‘ga niet zomaar op weg’ richt het thema van deze biddag zich op de beweging die geloof geworden is, met de vraag wát er nodig is om als mens op weg te gaan? ‘Ga niet zomaar op weg’ als een soort van bewustwording waartoe wij vanavond als verzamelde kerken geroepen zijn. En als we met deze mentaliteit naar de actualiteit van boeren en tuinders kijken en naar het aanstaande nieuwe groeiseizoen… wat zien we dan? Wat leren we dan? Als gelovige, als burger, als boer?

Een bredere kijk op rentmeesterschap

Voor boeren en tuinders gaat er nogal wat vooraf aan de huidige realiteit, met zijn onduidelijke regelgeving en vele vragen rondom opvolging en toekomstperspectieven. Met ingewikkelde vraagstukken zoals de dreigende inkrimping van de veestapel en de liberale pachtwet. Er mist tegenwoordig langetermijndenken (denken voorbij aan regeringstermijnen) en er mist het serieus nemen van ieder individueel boeren- en tuindersbedrijf. Ja het is nodig… om met iedere boer en tuinder in gesprek te gaan en verzameld… een gezamenlijk antwoord te verkrijgen. Als het gaat om een verantwoorde land- en tuinbouw… dan wordt vanuit het perspectief van kerk en geloof vaak een goed rentmeesterschap aangehaald, zonder verder in te gaan op wat dat dan betekent. Realiseren we ons dat goed rentmeesterschap niet alleen een deugdzame manier van landbouwbeoefening veronderstelt (inclusief een eerlijke verhouding tussen pachter en verpachter)? Realiseren we ons dat goed rentmeesterschap ook zegt dat ééns de afrekening komt? Realiseren we ons dat we de aarde in bruikleen hebben?

Realiseren we ons dat het in bruikleen hebben haaks staat op… zoveel mogelijk economisch gewin verwerven uit moeder aarde. Vanwege de tijdelijkheid waarmee wij mensen zorg dragen voor de aarde… klinkt er in een vroeger begrip van ‘rentmeesterschap’ een rol door die wij tegenwoordig vooral kennen uit de horeca: gastheerschap. Denk hierbij gerust aan de parabel van de Barmhartige Samaritaan en de rol die de herbergier in het verhaal heeft – deze parabel staat niet toevallig even verderop in Lucas 10. Niet zomaar werd er in de middeleeuwen, in plaats van rentmeesterschap, gesproken over gastheerschap. Want landbouwbeoefening heeft oorspronkelijk veel van doen met zorg… En landbouwbeoefening heeft oorspronkelijk niet zoveel van doen met economie. Ik denk dat we anno 2025 wat dat betreft aan de vooravond staan van een heel nieuw begrip van landbouwbeoefening. Want hoe er momenteel naar land- en tuinbouw wordt gekeken, is om vele redenen niet volhoudbaar.

Oogst als richtpunt op biddag

Verder met de Schriftlezing. In de voorbereidende groep vroegen we ons af: waarom gebruikt de evangelist het beeld van de oogst en niet van de zaaier? Zou het kunnen dat ‘de oogst’ een visioen is voor het koninkrijk van God dat aanstaande is? Zou het kunnen dat het beeld van ‘de oogst’ de aandacht richt op de vraag wát voor deze oogst nodig is in onze tijd? Oogst als richtpunt, een nastrevenswaardig doel om naartoe te werken. Maar waarnaartoe? Voor boeren en tuinders mist tegenwoordig vaak het perspectief. Realiseren we ons… dat zonder concreet doel dagelijkse agrarische werkzaamheden verworden tot arbeid die niet echt gekend wordt en zeker niet gewaardeerd. In aantallen zijn er steeds minder boerenarbeiders, of ze nu agrarische ondernemer zijn of in loondienst. Wie staat er voor het aardse belang dat elk land boeren en tuinders nodig heeft? Het aardse belang is niet alleen een redelijke kostwinning voor elke boer en tuinder en allen waarmee zij samenwerken… het aardse belang omvat ook het overkoepelende onderhoud, ten behoeve van die ene aarde. Nog steeds onderhouden boeren en tuinders in ons land meer dan de helft van het aardoppervlak. De agrarische beroepsbevolking staat zo voor een levenswijze waarmee zij ons allen bij de les houdt… En die les stelt aan ons allen de vraag: beseffen we dat aardse groeiprocessen maar beperkt maakbaar zijn?

Wees oprecht en gastvrij

Het koninkrijk van God vereist opperste aandacht en wel nu. Hulpmiddelen kunnen je afleiden van de zaak. In Lucas 10 lazen we ‘groet niemand onderweg’. Deze handreiking bevreemdt in eerste instantie de voorbereidende werkgroep. Maar ook hier gaat het om de aandacht richten. Achtergrond lijkt de gastvrije traditie in het oude Israël dat een groet gepaard gaat met een uitgebreide ontmoeting. Daar is niet altijd gelegenheid voor. We lazen verder: ‘als jullie een huis binnengaan, zeg dan eerst ‘vrede voor dit huis’. Opgemerkt wordt dat diegene die de deur opent niet weet wat de achtergrond is van de gast die aanklopt. Er wordt veel vertrouwen, moed en verantwoordelijkheid gevraagd van de door Jezus gezondenen! Wie boeren en tuinders wil bezoeken doet er verstandig aan dit vers te praktiseren. Wie boeren oprecht en open benadert wordt beloond. Dat is heel wat anders dan ik vaker heb meegemaakt: goedbedoelde projecten vanuit de overheid waarin boeren worden benaderd voor gesprek en dan de fout maken van de sturende dubbele agenda: agrarische projecten die starten met een voorgesorteerde uitkomst zijn gedoemd te mislukken. In het koninkrijk van God worden gastvrijheid en arbeid gewaardeerd. Betrokkenheid op elkaar en werken in en met de aarde is eigen aan het menszijn en geldt zeker voor boeren en tuinders. De wereld van de arbeid is in onze tijd helaas verkapitaliseerd en zit vol grote belangen – die in handen zijn van een handvol multinationals.

Kerk en geloven leren ons dat de plaatselijke ontmoeting in vrede… de sleutel blijft die toegang verleent tot het koninkrijk. Neem daarvoor de tijd. Tijd nemen voor elkaar en voor de aarde, die wordt klaargemaakt voor een nieuw groeiseizoen, is alles in het koninkrijk van God. Geloven in het aanstaande koninkrijk is als een reis die mensen met vertrouwen aangaan, waarbij ieder mens zelf aan zet is en niemand gemist kan worden. Een reis met een langetermijnperspectief. Een reis die vooral boeren en tuinders vaak als roeping zien en die het verdient gehoord en gezien te worden. Als we ons dit alles realiseren… dan worden we met elkaar gewaar, van wat er nodig is om ook dit jaar te kunnen werken aan een goede oogst. Geestelijk en lichamelijk, inclusief de aarde en alles wat daarop leeft.

(Bron: Lucas 10)

(Foto: Arbeiders – visual hunt, davide catania)

Jack Steeghs