Bijna zes jaar geleden schreef ik twee blogberichten over een boerenbijbellezing die via het reguliere lezingenrooster nooit aan bod komt: 1 Koningen 21, 1 – 16. Het drama van de wijngaard van Nabot. Een verhaal over een boer in een weerbarstige praktijk die van alle tijden lijkt… Vorige keer schreef ik deze beschouwing. Dit keer een bijdrage in het kader van gewenste ondersteuning voor boeren, toen en nu.

I Koningen 21, 1 – 16. De Jizreëliet Nabot had een wijngaard die grensde aan het paleis dat ​koning​ ​Achab​ van Samaria in Jizreël bezat. ‘Sta mij uw wijngaard af,’ zei ​Achab​ tegen Nabot. ‘Hij ligt naast mijn paleis; ik kan hem goed gebruiken om er groente te ​verbouwen. Ik zal u er een betere wijngaard voor teruggeven, of ik zal u, als u dat liever hebt, de prijs ervan in zilver uitbetalen.’ Maar Nabot zei tegen ​Achab: ‘De HEER verhoede dat ik de grond die ik van mijn voorouders heb geërfd aan u zou afstaan.’ Achab​ ging terug naar zijn paleis, woedend en terneergeslagen omdat Nabot tegen hem had gezegd dat hij hem de grond die hij van zijn voorouders had geërfd niet zou afstaan. Hij ging op zijn rustbed liggen, met zijn gezicht naar de muur, en weigerde te eten. Toen kwam zijn vrouw ​Izebel​ naar hem toe en vroeg: ‘Wat is er gebeurd, dat je zo mismoedig bent en niet eten wilt?’ ‘Ik heb met de Jizreëliet Nabot gesproken,’ antwoordde hij. ‘Ik heb hem gevraagd mij zijn wijngaard te verkopen. Of, als hij dat liever had, kon hij er een andere wijngaard voor terugkrijgen. Maar hij weigerde zijn wijngaard aan mij af te staan.’ Daarop zei ​Izebel: ‘Wat? Jij bent toch de ​koning​ van Israël? Sta op en eet wat, dat zal je goeddoen. Ik zal ervoor zorgen dat jij de wijngaard van Nabot krijgt.’ Uit naam van ​Achab​ schreef ​Izebel​ brieven, ​verzegelde​ die met het koninklijke ​zegel​ en stuurde ze naar de ​oudsten​ en aanzienlijksten in de stad waar Nabot woonde. In die brieven stond het volgende: ‘Kondig een vastendag af en zet Nabot vooraan wanneer het volk samenkomt. Laat dan twee mannen die nergens voor terugdeinzen tegenover hem plaatsnemen en hem beschuldigen van godslastering en majesteitsschennis. Daarop moet u hem buiten de stad brengen en ​stenigen.’ Nabots stadsgenoten, de ​oudsten​ en aanzienlijksten van zijn woonplaats, deden wat ​Izebel​ hun had opgedragen in de brieven die ze had gestuurd. Ze kondigden een vastendag af en lieten Nabot vooraan zitten toen het volk amenkwam. Twee mannen namen tegenover hem plaats en beschuldigden hem ten overstaan van het volk van godslastering en majesteitsschennis. Daarop werd hij buiten de stad gebracht en gestenigd. Ze stuurden ​Izebel​ bericht dat Nabot door ​steniging​ ter dood was gebracht. Toen ​Izebel​ hoorde dat Nabot dood was, zei ze tegen ​Achab: ‘Je kunt de wijngaard die de Jizreëliet Nabot je weigerde te verkopen in bezit nemen, want Nabot leeft niet meer, hij is dood.’ Toen ​Achab​ hoorde dat Nabot dood was, ging hij naar Jizreël om de wijngaard van Nabot in bezit te nemen.

Het verschrikkelijke verhaal van de boer die de weigering om zijn wijngaard aan koning Achab te verkopen met zijn leven betaalt kent een aanloop… en een nabrander. In het oude Israël heersten zo´n acht eeuwen voor het begin van onze jaartelling koningen die het lang niet altijd nauw namen met ‘de wil van God’ (in onze tijd: het goede leven). Daarom vervulden profeten vaak een belangrijke rol. Het drama van de wijngaard van Nabot wordt voorafgegaan door kritische optredens van de profeet Elia… waarna Achab, door een sluwe list van zijn vrouw Izebel, genadeloos terugslaat. In de nabrander volgt Gods straf, door bemiddeling van de profeet Elia wiens handelen we in het nieuwe testament gemakkelijk herkennen in Jezus. En dan vooral vanuit de hoogst mogelijke ethische norm: je leven verliezen om Godswil. Het is deze wonderlijke paradox die het verschil maakt: geven en verliezen worden door het kruis omgevormd tot ontvangen en winnen.

Wat leer ik nu uit dit verhaal voor boeren in onze tijd?

Dat er niks nieuws is. De liberaal populistische koning Achab kent eigentijdse varianten, die misschien minder bruut opereren, maar desalniettemin weinig hoop bieden aan de overlevende boer en tuinder. En dat is omdat hun hoogste gedragsnorm uitgaat van ‘het neoliberale ik’ – daarbij handig gebruik makend van de huidige afrekencultuur, die alles belooft en alles mogelijk maakt zolang jij jezelf in het centrum van de wereld durft te zien. Daarom zijn alle mensen die boeren bezoeken, allen die boeren een luisterend oor bieden, allen die boeren coachen de huidige profeten. Profeten die geen boer kan missen.

(foto: pixabay)

Jack Steeghs