Als er een ding duidelijk voelbaar speelt in onze tijd dan is het verandering. Verandering is een serieuze wetenschappelijke bezigheid: transitiekunde. Wat betekenen inzichten uit deze jonge wetenschap voor het veranderende platteland? En de stad? En voor de geloofsgemeenschappen en kerken? Een ding is duidelijk: niet veranderen is geen optie (meer).

In een woord is transitie: veranderen. Volgens hoogleraar Jan Rotmans bevinden we ons nu in de grootste maatschappelijke tijdbreuk sinds de industriële revolutie. De betekenis hiervan is niet dat the times they are a-changin’ – zoals Bob Dylan een halve eeuw geleden zong – maar een verandering van tijdperken. In alle maatschappelijke domeinen is dit al lange tijd zichtbaar. Symptomen genoeg: vooral via onrust door en verbrokkeling van een vertrouwde manier van leiding geven en beheersbaarheiddenken. In de politiek, in de banken, in de kerken, in de zorg, in de pensioenfondsen, het onderwijs… Dit betekent dat het voor iedereen verstandig is om zich in te stellen op een leerproces waarbij leven met onzekerheid de norm is. Niet verzekeren maar veronzekeren (woordspeling van Jan Rotmans). Dit betekent dat zoeken, leren en experimenteren meer gezag hebben en zeker zullen krijgen dan aanzien, geld of status. Dit roept de brandende vraag op naar het hoe ‘de verandering’ te organiseren?

Op zo’n moment heft Rotmans de vinger en zegt onmiddellijk dat organisatiestructuren het nakijken hebben; de zich voortdurend aanpassende mens heeft het voor het zeggen. De individuele ik is aan zet met als voortdurend leidende vraag in het vooruitzicht: wat doe jij?

Dertig jaar geleden bezong Supertramp-voorman Roger Hodgson In the eye of the storm, over het transitieproces waar we nu volop inzitten:

Er is veel in beweging, heel veel. Onlangs zag ik een kaart van Zuid Holland met daarop elke kleinschalige schakel tussen platteland en stad als lichtpuntje. Met elkaar tekenen ze voor een zee van licht, een revolutie in landbouwbeoefening. Daarom noemt landschapsarchitect Dirk Sijmons het huidige tijdperk: antropoceen. Menscentraal.

En God?

Jack Steeghs