Het is een weg van jezelf levenslang openstellen en leren. Vallen en opstaan. Leraar en leerling willen zijn. Niet een keer maar steeds weer. Dat maakt compassie zo’n lastig en weerbarstig begrip in onze tijd van leven.

Menswording
In mijn gerichtheid met Boerenpastoraat ben ik vaak bezig in een soort van ontdekkingsproces. Dat geldt voor mijzelf als persoon en dat geldt voor hetgeen waar ik me op richt.
Daar waar veel gangbare problemen door technische of organisatorische vondsten worden benaderd en (deels) opgelost, zijn sociale vraagstukken rondom menswording – ook bij boeren – lang niet altijd zo grijpbaar, laat staan oplosbaar, zoals meestal wordt gesuggereerd. Misschien vraag je je op dit punt als lezer af waarom ik ‘menswording’ erbij haal?
Menswording betekent dat ik jou als mens zie in verbinding met jouw geschiedenis, met de omgeving waar je leeft, met de formele en informele lijntjes tussen jou en anderen. Leven is zo een proces dat nooit af is. Daarom ook plaats ik graag kanttekeningen bij gangbare predicaten zoals bijvoorbeeld ‘volwassen’ en ‘zakelijk’.

Onderscheid en doel
Op dit punt onderscheidt mijn vak zich van de gangbare wereldorde. Een gangbare ordening benadert de wereld vanuit maakbaarheid, vanuit de nuchtere ratio van het ‘ik’. Als theoloog en meer nog als gelovige is het volwassen ‘ik’ voor mij altijd een relatief en vooral relationeel begrip. In principe is elke 18jarige volwassen. En net zo principieel is elke boer een ‘zakelijk ondernemer’. Gelukkig maar, zo wordt de wereld hanteerbaar. Maar daarmee dekken we met elkaar aandachtsvelden af, die er vanuit het wordingsproces dat elk mens is vragen om levenslang gevolgd te worden. Betrokkenheid tussen het ‘ik’ en de omgeving spreekt nooit vanzelf. Gangbare organisaties gaan wel van dergelijke aannames uit. Vooral omdat zij vanuit de maakbaarheid opereren – en daarbij veel goed werk doen. Geen misverstand daarover!

Compassie
Mijn punt is dat met de focus op maakbaarheid niet het hele verhaal wordt verteld. Simpelweg omdat daarmee de beschikbare compassie niet voldoende wordt aangesproken. Dat komt juist doordat de maakbare wereld compassie ondergeschikt maakt aan een ander hoger doel. Vaak is dat doel: macht, marktaandeel of winst. En juist dat type hogere doelen heeft het gevaar in zich om een eigen leven te gaan leiden. Losgesneden van omgeving, losgesneden van realiteit, losgesneden van feilbare mensen. Daar zit het gevaar van een wereld die presteert maar verder vervreemdt van zichzelf. Omdat ze druk is met organisatiedoelen en vergeet om zich het persoonlijke verhaal eigen te maken.

Meer lezen? Een aanrader wat het begrip compassie betreft is de mooi uitgegeven en goed leesbare catechismus van de compassie.

Jack Steeghs