Met een schilderij van ‘ons pap’ verbind ik verleden – heden en toekomst in een serie over mijn weg. In een vierde bijdrage maak ik Boerenpastoraat functioneel: waar precies zit de meerwaarde voor onze geseculariseerde samenleving? Wat bewerkt of lost Boerenpastoraat op?

In de vorige bijdragen verkende ik in hoofdlijn de weg zoals die bij mij gelopen is, de context waarbinnen mijn weg nu gestalte krijgt en het hoe. Nu houd ik mezelf de spiegel voor die ik heb aangereikt gekregen vanuit de laatste conferentie van Voorbijdeonteigening.

Ambten die vroeger een zekere status genoten hebben dat tegenwoordig niet meer (vanzelfsprekend). Een van die ambten is die waar een studie theologie toe kan leiden: die van pastor, predikant of geestelijk verzorger.
Daarom was het best wel confronterend voor de aanwezige beroepsbeoefenaars om een ziekenhuismanager te horen vertellen hoe hij en andere niet theologen in een groot ziekenhuis tegen het ambt aankijken. Wat meteen in het gehoor bleef hangen: ‘stofjassen.’

Vanuit het ziekenhuis wordt de theoloog vooral op functionaliteit beoordeeld. En als een ziekenhuis een koersverandering doorvoert waarbij meer naar individuele wensen van bewoners wordt gekeken en minder naar in het verleden verworven privileges, dan kan de dienst geestelijke verzorging niet achterblijven door zich te verschuilen achter ‘een bijzondere rol’ – hoe ‘waar’ dat ook mag zijn.
Met het confronterende ‘wat hebben we aan jou?’ in het gehoor kun je in de verdediging kruipen. Meer vruchtbaar is het om jouw kwaliteiten in termen van functie te leren zien en verwoorden. Ook al gaat dat niet vanzelf. Daar waar je als herboren de weg verkent die voor je ligt krijgt het vak nieuwe betekenis. Daar waar dat niet gebeurt blijft het bij het zenden van een christelijke boodschap die steeds minder vanzelfsprekend ontvangen wordt. Daarmee doe je het vak echt tekort.

Wat is er functioneel aan Boerenpastoraat?

– Allereerst de vrijplaats. Een professioneel ingerichte tijd en plaats waar de doelgroep aandacht krijgt om te zeggen wat gezegd kan worden. Nu is de praktijk dat elke boer op zichzelf terug en vooruit kijkt voorbij aan allerlei belangen. Hij bouwt zijn eigen levensbeschouwing. Van de ene kant zit dit in de aard van de manier van leven en werken die landbouw eigen is. Van de andere kant komt er steeds meer een wisselwerking tussen landbouw en samenleving op gang waardoor vermogens aangesproken worden die niet alle boeren zomaar beschikbaar hebben. Het samen met betrokkenen bij de tijd brengen van een vertrouwde manier van leven en werken is een belangrijke functie van Boerenpastoraat.

– Vervolgens het niet meteen oplossingsgericht opereren. In een samenleving waarin alles en iedereen vanuit plannen en protocollen opereert ontbreekt de speelruimte. Speelruimte of tussenruimte is nodig om niet meteen aan de belangrijkste factor bij veel problemen voorbij te lopen: de mens.

– Tot slot: bronnenbeheer. Ik ben als theoloog professioneel gevoelig voor het belang van het gebruik van kwalitatief goede bronnen. Dat kan de christelijke boodschap zijn en dan met name de katholieke sociale traditie. Maar niet elke gehanteerde bron is per definitie goed of vruchtbaar. Kaf van koren onderscheiden is een vaardigheid die theologen beheersen en in een sfeer van veiligheid en vertrouwen bespreekbaar maken.

Jack Steeghs