Ruim twee maanden geleden verscheen bij uitgever Boekscout ‘het persoonlijke verhaal’ van Jan en Riky Schut: twee betrokken plattelanders die hun boerenleven én onze maatschappij vanaf de Tweede Wereldoorlog tot en met vandaag beschrijven, waarbij de boerin de pen hanteert. In een serie blogberichten herneem ik dit boek. Vanwege de relevantie voor de weg die ik ga, in de tijd waarin we nu leven.

Vorige keer belichtte ik het thema: vrouw in een mannenwereld. Deze keer het daarmee nauw verbonden thema van armoede in de landbouw.

Riky is bescheiden. Op blz. 142 schrijft ze: ‘Voor zover ik weet zijn het vooral vrouwen in het laatste decennium die de kaarten hebben bloot gelegd over de psychosociale nood en armoede in boerengezinnen.’

(Cartoon: Len Munnik)

‘Een boer aan de telefoon: “Ik wil wel aan de wet- en regelgeving van mest en milieu meedoen, maar dan moet de prijs wel hoger zijn voor het vlees!”
“Maar de markt moet zijn werk doen,” zegt de minister van landbouw’ (179).

‘De ontkenning van de problematiek (armoede in de landbouw) is in eerste instantie groot bij de Wageningen Universiteit. Met onze motivatie en argumenten, verhalen en cijfers staan we sterk. Het leidt tot twee onderzoeken: één over de exacte inkomenscijfers en een onderzoek over de sociaaleconomische gevolgen van langdurig lage inkomens voor agrarische gezinnen.’ (180)

”s Morgens om acht uur sta ik al in Den Haag. Ik moet vroeg van huis om op tijd op het ministerie te zijn. Er liggen harde cijfers op tafel over armoede in de land- en tuinbouw. Ruim veertig procent van de boerengezinnen heeft een inkomen uit bedrijf onder het bestaansminimum, het gaat vooral om middelgrote bedrijven. Een jarenlang laag inkomen mag van de directeur van het Landbouw Economisch Instituut (LEI) geen ‘armoede’ genoemd worden, maar “lage inkomensproblematiek”. We zijn immers een rijk land met veel export, dus reële armoede in boerengezinnen wordt enigszins ontkend.’ (181)

Ikzelf heb inmiddels zoveel gezien en gehoord om te kunnen bevestigen dat het inderdaad vrouwen zijn die als eerste aanvoelen daar waar het schuurt tussen gevoel en verstand. Armoede is zo’n thema dat allereerst en onmiddellijk emotioneel gevoeld wordt en vervolgens door allerlei rationele mechanismen ‘verpakt’, omdat ‘we’ er kennelijk niet zo goed raad mee weten. Armoede is een soort van non-categorie (geworden) die we niet willen maar die wel bestaat.

Wordt vervolgd.

Jack Steeghs