Ruim drie maanden geleden verscheen bij uitgever Boekscout ‘het persoonlijke verhaal’ van Jan en Riky Schut: twee betrokken plattelanders die hun boerenleven én onze maatschappij vanaf de Tweede Wereldoorlog tot en met vandaag beschrijven, waarbij de boerin de pen hanteert. In een serie blogberichten herneem ik dit boek. Vanwege de relevantie voor de weg die ik ga, in de tijd waarin we nu leven.

‘Hoe de boer zich agrarisch ondernemer noemt en het coöperatieve denken steeds meer naar de achtergrond verdwijnt, terwijl we elkaar zo hard nodig hebben…’ (228)

In een van de laatste hoofdstukken klinkt in en door Riky’s woorden een weemoedig ‘hoe verder?’ door. Het is ook niet niks wat er aan de hand is…

‘Met de secularisering en ontkerkelijking heeft men de levensbeschouwelijke identiteit (…) vaarwel gezegd en een keuze gemaakt voor een algemeen liberaal model van denken over innovatie, schaalvergroting, vooruitgang, economie en maatschappelijk ondernemen. De huidige Land- en Tuinbouw Organisatie LTO staat verder van de boeren af en heeft meer een publieke en politieke functie.’ (228)

En dan komt het:

‘Wie komt nog op voor de sociale gevolgen die het huidige landbouwbeleid met zich meebrengt?’ (228)

‘Het proces van emotie, de overgebleven schulden, de armoede, het verlaten van het bedrijf en het verhuizen naar een huurhuis: dat alles voltrekt zich vaak in stilte!’ (228)

‘Waardevolle samenwerking met de kerken die wij met ons Steunpunt Boerinnen in het verleden hebben ondervonden, is niet meer. Het christelijk sociaal denken is op de achtergrond geraakt. Met name de katholieke kerken lopen leeg, mede doordat de bisschoppen geen (…) spirituele inhoud weten te bieden. Kerkelijk beleid (…) gaat niet mee met (…) maatschappelijke veranderingen.’ (229)

En nu?
Hoe zal het verhaal na ruim een eeuw familiekroniek verder gaan? Wat de toekomst brengt weet niemand. Wel dat al hetgeen je van huis uit leert, via omgeving, studie en andere mensen meekrijgt altijd gevolgen voor de toekomst heeft. Mits je niet vergeet deze verkregen levenswijsheid in de kringen waarin jij je begeeft in gesprek te brengen. Of zoals de ondertitel van het boek luidt: zoals men zaait zo zal men oogsten. Blijf zaaien, op jouw manier. Dat is de belangrijkste les die ik uit Kroniek van een Boerenleven haal.

Jack Steeghs