Twee jaar geleden overleed ons pap. Vorig jaar werd gaandeweg duidelijk dat ons mam niet meer naar huis kan komen en de jaren die voor haar liggen mag verblijven in een woon- zorgcentrum. ‘Dat zijn best veel veranderingen in korte tijd’, bedenk ik als enig kind, die vele jaren met hen leefde en werkte… Een blogserie over levenslessen van vroeger voor NU (10).

De aanleiding voor deze bijdrage trekt al een halve eeuw met me mee: als kind rondlopend op het erf van mijn ouders, vanuit mijn meehelpen als boerenzoon, in de maatschap met mijn ouders en later als varkenshouder… Deze loop van mijn leven voedt de persoon die ik geworden ben en geeft aan dat wat ik nu met een verzamelbegrip ‘boerengevoel’ noem. De crux is dat overal waar je dat ‘boerengevoel’ negeert weerstanden toenemen. Zichtbaar in meerdere boerenprotesten. We hebben het gezien in de afgelopen jaren en zien nog steeds situaties die zó kunnen ontvlammen.

Veranderen van binnenuit

Los van voortschrijdende wetenschappelijke inzichten en goede bedoelingen heb ik regelmatig meegemaakt dat allerlei belangengroepen van alles roepen óver boeren zonder zich echt in te leven in een plaatselijke situatie… Het belangengestuurd optreden van menig organisatie is te vaak eenzijdig, al dan niet opgelegd van hogerhand (landelijk of Europees). Wat vaak ontbreekt: een open en eerlijke samenspraak met betrokkenen in een gegeven situatie. Dat ‘open’ betekent dat de gegeven situatie mee hoort te sturen en een besluit niet alleen maar vooraf vanachter bureautafels bedacht kan zijn.

Ik spreek van ervaring uit periodes die al 20, 30, 40 jaar achter ons liggen maar nog steeds actueel blijken: er wordt te weinig geleerd van het verleden. Is het vreemd dat er een Farmers Defence Force is ontstaan? Is het vreemd dat de diplomatie van gangbare bestuursculturen veel boeren koud laat? Is het vreemd dat sommige boeren zich schrap zetten in de gemeente waar ze ondernemen en allerlei middelen inzetten om de nodige vergunning geregeld te krijgen?

Voor duurzaamheid neem je de tijd en die maak je samen

Als ik nu als pastor boeren spreek is het nog steeds de regelzucht en allerlei kostenopvoerende maatregelen van overheden en belangenorganisaties die meteen een allergische reactie laten zien. Wat er dan gebeurt is dat impliciet het ‘boerengevoel’ wordt aangesproken op een van buitenaf gewenste verandering, terwijl de verandering altijd van binnenuit ontvangen moet komen. Er mist een gedeeld perspectief. Kassa voor juristen. Verlies voor de samenleving.

Op een vruchtbare manier veranderen is in de boerenpraktijk niet meer een kwestie van het communiceren van ‘wij weten hoe het zit en ik zeg jou wat jij moet doen’. Veranderen is met enig inlevingsvermogen en achtergrond van de situatie samen met betrokkenen in het diepe springen, het samen over leven, plannen maken voor later.

Natuurlijk is er stevige sturing van bovenaf nodig om ons overvolle land meer duurzaam te krijgen. Ik heb op het platteland gezien dat dan te vaak de factor ‘tijd’ wordt vergeten.

Bedenk altijd dat wat in een langere tijd is scheefgegroeid ook een langere tijd nodig heeft om weer recht te trekken.

(Foto: fragment uit Dingeman, Trouw)

Jack Steeghs