Een van de meest kenmerkende Bijbellezingen is de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Over de eerbied voor wat zich onderweg aandient, een omvorming in gang zet en betrokkenen op een betere levensweg zet.

Lucas 10, 25 – 37

Daar kwam een wetgeleerde naar Hem toe om Hem op de proef te stellen. ‘Rabbi,’ zei hij, ‘wat moet ik doen om deel te krijgen aan het eeuwig leven?’ Hij zei tegen hem: ‘Wat staat er in de wet geschreven? Hoe leest u dat?’ Hij gaf ten antwoord: ‘U zult de Heer uw God liefhebben met heel uw hart, met heel uw ziel, met heel uw kracht en met heel uw verstand, en uw naaste als uzelf.’ Hij zei tegen hem: ‘Juist geantwoord! Doe dat en u zult leven.’

Maar hij wilde zich rechtvaardigen en vroeg aan Jezus: ‘Ja maar, wie is mijn naaste?’ Jezus nam weer het woord en zei: ‘Op reis van Jeruzalem naar Jericho viel iemand in handen van rovers. Ze schudden hem uit, mishandelden hem en lieten hem halfdood achter. Toevallig kwam er een priester langs die weg; hij zag hem, maar liep in een boog om hem heen. Ook een Leviet die voorbijkwam en hem zag, liep in een boog om hem heen. Toen kwam er een Samaritaan langs die op reis was; hij zag hem en was ten diepste met hem begaan. Hij ging naar hem toe, goot olie en wijn op zijn wonden en verbond ze. Toen zette hij hem op zijn eigen rijdier en bracht hem naar een herberg, waar hij hem verder verzorgde. De volgende ochtend haalde hij twee denariën tevoorschijn en gaf ze aan de waard. “Zorg voor hem,” zei hij, “en als u nog meer kosten moet maken, zal ik ze u op mijn terugreis vergoeden.” Wie van die drie is naar uw mening de naaste geweest van de man die in handen van de rovers was gevallen?’ Hij zei: ‘Hij die hem barmhartigheid heeft bewezen.’ Jezus zei tegen hem: ‘Doe dan voortaan net als hij.’

• … Toen kwam er een Samaritaan langs die op reis was; hij zag hem en was ten diepste met hem begaan… Eerbied voor wat zich aandient, daar begint pastoraat. Niemand heeft hier iets over te zeggen. De Samaritaan wordt onderweg als naaste ‘geboren’. Het Bijbelse begrip van barmhartigheid krijgt hier een lichamelijke en geestelijke lading die levens opricht.
• Na het zien ontstaat er een kettingreactie: de impact van deze niet te plannen ontmoeting is onvoorstelbaar groot. De Samaritaan gaat op hem af, giet olie en wijn op zijn wonden en verbindt hem. Hij zet hem op zijn eigen rijdier, brengt hem naar een herberg en verzorgt hem verder. Na een nacht waken geeft hij de waard geld, drukt hem op het hart om zijn gewonde naaste verder te verzorgen en geeft zelfs aan dat hij terugkomt voor nazorg.
• Zo ontstaat een beproefd model voor een geestelijke weg. Het begint met een levenshouding die eerbied toont voor wat zich aandient, onderweg word je beproefd: wie ben je, waar sta je voor? Als je je kunt geven word je deel van een omvormingsproces waar kwetsbaarheid en kracht op een wederkerige manier worden uitgewisseld en een nieuwe richting aangeven. Deze persoonlijke weg sticht gemeenschap. Betrokkenen krijgen een stevigere bodem onder de voeten.
• De nieuwe bestaansorde is geen resultaat van verstand of een toevallige speling van het lot maar het gevolg van een ontmoeting onderweg waarop je niet anders dan ‘ja, amen’ kunt zeggen, omdat je tot in je diepste innerlijke wordt geraakt. Het omvormende moment is bij de evangelist Lucas het ultieme Godsmoment waaromheen het hele evangelie is gecomponeerd: ‘Wees barmhartig zoals jullie Vader barmhartig is’ (Lucas 6, 36).

(Met dank aan inzichten van Gerard Groener, Tjeu van Knippenberg en Frans Maas)

(Foto: visual hunt, Roel Wijnants)

Jack Steeghs