Laatst mailde ik met een goede collega op afstand over een goede pastorale blik op de huidige toestand in de land- en tuinbouw. Op een gegeven moment deelden we dat niet alles onderhandelbaar hoort te zijn, omdat sommige gebeurtenissen in het leven het nodig hebben om daar niet zomaar aan voorbij te gaan. Alle reden voor meer inhoudelijke gesprekken op het boerenerf.

Er werd en wordt heel veel gesproken óver boeren en tuinders. Nu er een nieuw stikstofplan ligt – door goed diplomatiek werk van de ervaren Johan Remkes – lijkt het complexe milieuvraagstuk ineens op een soort van gezamenlijke ‘invulopdracht.’ Dat er perspectief blijft voor zoveel mogelijk reguliere land- en tuinbouwbedrijven. Of dat gaat lukken is de vraag.

Vogelvrijheid vraagt om inhoudelijk gesprek over sociale traditie

In een land waar het liberale denken de norm is wordt alle inhoudelijk gegronde denken vogelvrij. Waarom is een inhoudelijke richtingaanwijzer nodig? Als we een ieder vrij laten en erop letten de ander in zijn of haar waarde te laten moet dat toch voldoende zijn? Ook als iedereen als gelijke wordt gezien en onder gelijke omstandigheden opgroeit en gelijke kansen krijgt, dan nog komt er onherroepelijk ruis op die vooronderstelde vrijheid. Omdat we allemaal mensen zijn met een beperkte blik en door heel verschillende talenten en tekortkomingen dezelfde realiteit heel verschillend zien. Alleen daarom al hebben we een gedeelde visie nodig en een regering die erop toeziet dat mensen beschermd worden tegen overmoed, onrecht en ongelukkige omstandigheden. We hebben zelfs een inhoudelijk sociaal denkkader nodig als bodem voor een fatsoenlijke samenleving. Een samenleving waar gezegd kan worden wat goed is en wat niet deugt – en daarop handhaven. Waar waardigheid, goed samenleven, het geven van een stem aan hen die dat niet kunnen, een gunprincipe aan hen waar twijfel is – of ze in aanmerking komen voor een vergoeding die nodig is om nu verder te kunnen… en zo kan ik doorgaan… Zo’n waardenkader is zeker nodig voor boeren en tuinders. Omdat ze een bijzondere economische sleutelpositie hebben: in de leefbaarheid van dorpen, het beheer van een groot deel van de grond, de bijzondere rol dichtbij het begin en einde van nieuw plantaardig en dierlijk leven. Maar boeren en zeker tuinders worden in hun rol steeds meer aangesproken als ondernemers die leven vanuit zakelijke belangen. Privé wordt meer en meer buiten bedrijf gesteld en is tegelijkertijd geheel afhankelijk van het verloop van de agrarische zaken. Ook agrarische gezinsbedrijven met een miljoenenomzet (dat is het al heel snel) blijven relatieve kleine ondernemingen waar een of enkele mensen de leiding hebben en meestal persoonlijk aansprakelijk zijn – geheel afhankelijk zijn van goede wetgeving en door de samenleving vergunde toekomstperspectieven. Vrij ondernemerschap – zoals vele jonge boeren hun levensideaal nog steeds benoemen – is vaak verre van vrij, want geheel afhankelijk van het genoemde liberale denken waarin een ieder er uiteindelijk min of meer alleen voorstaat. Daarom zoek ik als pastoraal werker voortdurend naar mogelijkheden om de verworvenheden uit de begintijd van de landbouwcoöperaties en van het voortgaande katholieke sociale denken, in gesprek te brengen. Om te werken aan bewustwording van binnenuit. Het kan en het is hard nodig. Voor een meer waardige samenleving.

(Foto: van 14 t/m 17 september 2022 hebben pastores en andere ervaren boerenbezoekers pro deo een luisterend oor geboden aan boeren en tuinders op de Agro-Promo beurs in Biddinghuizen)

Jack Steeghs