Rond 2010 sprak ik theatermaker Laurens Umans in Utrecht. In 2012 zag ik de voorstelling ‘Lazarus’ in Houten, in 2014 ‘de Omdenkers’ in Tiel en eind vorige maand ‘Zie de mens’ in Wijchen. Deze keer heb ik de voorstelling van de Joseph Wresinski Cultuurstichting met steun van collega’s, bestuur en samenwerkende kerken naar Wijchen gehaald. Een aanrader voor allen die meer werk willen maken van caritas en diaconie.

Waar we in onze welvarende en overgeorganiseerde samenleving vaak aan voorbij gaan is om goed te kijken en luisteren naar de mens die we voor ons hebben. We zien de mens niet altijd. Dat geldt voor een ieder persoonlijk op een andere manier en vaak vanuit verschillende rollen: als huisgenoot, ouder, verzorger, buur, dorpsgenoot, collega, vriend… We gaan gemakkelijk aan elkaar voorbij, leven vanuit karaktertrekken, aangeleerde automatismen, taken, gewoontes. Daar zijn we mensen voor; in een druk leven met vele rollen kun je gewoonweg niet overal met al je aandacht bovenop zitten. Maar, als dan in een gesprek ineens de goedbedoelde vraag klinkt: ‘Hoe gaat het met je?’, dan kan die ander alleen maar ‘goed’ of ‘slecht’ antwoorden. ‘Slecht’ zal bij zo’n gesloten vraagstelling meestal vermeden worden – of er is een vertrouwensband, een veilige omgeving en genoeg tijd om even bij te praten. Wat ook kan is waarnemen dat de ander er niet best uitziet en dat je zelf oprecht bezorgd bent. Wat altijd goed is om te doen: toon medeleven en deel je tijd, desnoods op een later moment. Bied ruimte om de ander op verhaal te laten komen, geef perspectief. Ingewikkelder wordt het als je een professional bent en een overheidsloket bemenst, als je gehouden bent aan gemeentelijke regels. Je doet je werk oprecht en zo goed mogelijk maar doe je de ander recht? Handel je rechtvaardig? Niet als je je strikt ambtelijk opstelt, de ander alleen maar op plichten wijst vanwege de gekregen uitkering en niet luistert als de ander een antwoord geeft dat invoelbaar is maar niet op jouw lijstje staat. Velen (die het relatief goed hebben) zeggen nu misschien in koor: ‘Maar we hebben in ons land een fatsoenlijk vangnet. Wie echt pech heeft moet door een dal maar kan daar uiteindelijk gewoon zelf uitklimmen. Als je maar echt wil. Door hard werken en discipline tonen’. Nee dus! Was het maar waar. Als er één overtuiging te halen valt uit de laatste voorstelling van het theatergezelschap van de Joseph Wresinski Cultuurstichting, dan is dat één grote vuist tegen alle vormen van geïnstitutionaliseerd wantrouwen en goedbedoelde liefdadigheid. In ‘Zie de mens’ zetten meerdere dak- en thuislozen het eigen levensverhaal in de volle schijnwerpers! Ze luisteren naar elkaar, reageren op elkaar, helpen elkaar, lachen met elkaar, dansen met elkaar. Net mensen, net als wij allemaal. Vertegenwoordigers van de parochie, samenwerkende kerken, gemeente en meerdere sociaalmaatschappelijke instanties zien en horen de indringende verhalen en komen binnenkort bij elkaar voor een nagesprek met de theatermaker. Stel je eens voor: jij en ik, dat zou toch een grenzeloos wij kunnen zijn?

(Bij de foto: het gereed maken van de theaterruimte in een deel van de sporthal)

Jack Steeghs