Ik kondigde het vorige week al aan: het zwaarste gesprek in mijn leven. Het gesprek dat ik met mijn ouders voer om te vertellen dat ik ga stoppen met het van hen overgenomen agrarische bedrijf.

Op goede gronden tot een afgewogen besluit komen is een belangrijke eerste stap. Belanghebbenden in dat besluit meenemen is iets heel anders en niet minder belangrijk.

Sturende factor
Gezinsbedrijven kenmerken zich doordat de opvolging van de ene op de andere generatie niet zozeer wordt geregeld op basis van bedrijfskundige motieven, maar op basis van ‘bloedgroep.’ De sturende factor is in dit geval de kleine agrarische gemeenschap op het boerenerf die dagelijks met elkaar leeft, werkt, naar elkaar omziet en het beste met elkaar voorheeft. Elk lid heeft een eigen rol en verantwoordelijkheid. En toekomstperspectief! Natuurlijk worden in dat samenlevingsproces op microniveau individuele voorkeuren meegenomen en hebben huisgenoten activiteiten buitenshuis.

De vraag die mij bezig hield
In hoeverre speelt wat altijd speelde: de tijden veranderen (denk aan de beroemde varkenscyclus met haar kenmerkende conjunctuurgevoelige golfbewegingen). En in hoeverre zijn de tijden zelf aan verandering onderhevig? Ik had twintig jaar geleden nog geen woorden voor processen op macroniveau die mijn toekomstperspectief op microniveau beïnvloeden, maar ik voelde de kantelende tijdgeest haarfijn aan.

In gesprek
Voordat mijn besluit openbaar wordt ga ik als vanzelfsprekend met mijn ouders in gesprek om mijn besluit ‘mee te delen.’ Ging het zo? Nee.
Er is een heel proces in verkennende deelstapjes aan voorafgegaan. Aan babbels op de dagelijkse werkvloer die een ‘stout voornemen’ verkennen. Maar in die gesprekjes bespeurde ik toen een muur van ‘de heersende traditie’. De oude wereld was zo groot en hoog, die bood geen kans om het te hebben over de fundamenten waarop die muur gebouwd is. Het ‘zo zijn onze manieren nou eenmaal’ kan ontzettend blokkeren. Thuis en met collega’s. Soms lukt het met een enkeling. Meestal met een buitenstaander.

Groter dan ik ben: besluit en weerstanden
Achteraf gezien. Het typische aan het hele besluit om te stoppen is nou juist, dat ik het zelf niet wilde maar dat ik aanvoelde dat het voor mij niet anders kan.
Het hele besluit is veel groter dan ik in mijn eentje kan zijn. De fundamenten waarin ik destijds samen met collega’s, landbouwbehartiging, onderzoek en onderwijs blindelings vertrouw waren voor mij heel onzeker geworden. Dat zag ik en daar wilde ik het over hebben. Omdat ik me niet kon voorstellen dat ik de enige ben die dit ziet. Het mocht niet. Of het lukte mij niet. Taboe?

Dat ‘het zwaarste gesprek in mijn leven’ (dat ik met mijn ouders voer) niet gewoon verloopt mag duidelijk zijn. Ik was voorbereid en voel ter plekke intuïtief aan dat ik mijn verhaal rustig mag vertellen. Ik ontvang in liefde wat daarop gezegd wordt en geef zo gewoon mogelijk aan wat de verdere stappen gaan worden.
En samen met het besluit blijken ook de weerstanden die ik in dat gesprek en daarna nog tijden proef veel groter dan individuele goedbedoelende mensen kunnen zijn. En juist daardoor krijg ik vaste grond onder mijn voeten.

Jack Steeghs