Vorig jaar overleed ons pap. Dit jaar werd gaandeweg duidelijk dat ons mam niet meer naar huis kan komen en de jaren die voor haar liggen mag verblijven in een woon- zorgcentrum. ‘Dat zijn best veel veranderingen in korte tijd’, bedenk ik als enig kind, die vele jaren met hen leefde en werkte… Een blogserie over levenslessen van vroeger voor NU (1).

Leven vanuit persoonlijk overgedragen levenslessen zijn mijn werk geworden en dat is bepaald geen toeval – al had ik het zelf pas relatief laat in de gaten. Hoe kan het ook anders! De agrarische wereld is na de oorlog steeds meer een in zichzelf gekeerde wereld geworden waarin de spelregels steeds meer van buiten het erf worden ingevuld en waarbij die spelregels steeds meer het karakter krijgen zoals ze gelden in het reguliere bedrijfsleven: kosten minimaliseren en opbrengsten maximaliseren. Waar blijf je dan als aparte sector binnen de economie? Waar blijf je dan als individueel gezinsbedrijf? Want afhankelijk van de plaatselijke economische situatie op het moment dat jij instapt, afhankelijk van groeiprocessen die weersafhankelijk zijn of bederfelijke waren met zich meebrengen…

Divers en kwetsbaar
De inhoud van alle agrarische arbeid wordt tegenwoordig herontdekt. En terecht. Denk aan de herwaardering voor het aloude gemengde bedrijf en de herontdekking van de waarde van een gezond bodemleven in cultuurgrond.
Maar hoe lastig kan die ontwikkeling zijn als jij als boer de afgelopen decennia juist je ondernemende kwaliteiten hebt ontdekt en ingezet, als je je hebt opgewerkt tot een goede ondernemer met een groot intensief bedrijf? Mag dat dan niet meer? En wie bepaalt dat? En op basis waarvan?
De andere kant van dezelfde boerenmedaille is het bedrijfshoofd dat per se niet wilde of kon groeien en altijd al contact met de omgeving zocht, of meer ziet in biologische teelten, maar nu merkt dat alle inzet niet zomaar vertaald wordt in een stem, in een prijs die recht doet aan geleverde arbeid.
Kortom de diversiteit in landbouwbeoefening was groot en is dat steeds meer: kwetsbaarheid is eigen aan landbouwbeoefening. Het is de grote kunst om daarin je eigen plek te vinden en daarmee te leren leven.

Defensief
Wat de meeste boeren delen is een defensieve levenshouding. Bepaald niet negatief want een beproefde manier van overleven. Levenskunst. Ik ben lang genoeg boer geweest om het mooie aan overleven te kunnen zien en waarderen – ik had het niet willen missen.

 Daarom zie ik de laatste jaren scherp waar het misgaat in de poging van ‘de samenleving’ en ‘de politiek’ om de Nederlandse landbouw een bepaalde kant op te duwen – ik zie een groot gemis aan invoelingsvermogen en veel teveel ongeduld.
 En ik zie scherp waar het binnen meerdere landbouwsectoren misgaat – ik zie een gemis aan handelen voorbij aan de dagelijkse zorgen. De organisatiegraad is een groot probleem geworden, het op jezelf teruggeworpen worden maakt erg kwetsbaar. Maar er zijn altijd kansen en ze liggen recht voor je neus!

Kansen
Daarom hoop en wens ik alle boeren van harte toe dat ze ruimte in hun hart vrijmaken voor kansen die zich aandienen. Gesprekken aan te gaan. Gewoon proberen vanuit wat jouw hart je ingeeft. En kom je er niet uit, trek anderen aan de jas, bijvoorbeeld ondergetekende…

Omdat ik het belangrijk vind dat mensen tot hun recht komen. Nee, ik hoef er niets aan te verdienen, hooguit onkosten die ik moet maken. Het ‘verdienmodel’ is het samen.

Afgesproken?

Jack Steeghs