En zo sta je als pastoraal werker ineens als een soort profeet op een podium dat zomaar aan een groot muziekfestival doet denken of aan een uit zijn maat gegroeide oogstdankviering. Deze schaal is eerlijk gezegd niet echt mijn ding, maar ik ben blij met deze kans voor boerenpastoraat. Onderstaand het verhaal dat ik heb gehouden… 

Er zijn verschillende stemmen die vandaag spreken. Het siert de organisatie van deze dag dat ze moeite hebben gedaan om de stem vanuit geloof, kerk en theologie ruimte te geven – en dan vooral vanuit iemand die de landbouw van binnenuit kent. Dat ik hier sta is niet vanzelfsprekend. Ik was ooit varkenshouder/akkerbouwer en ben theologie gaan studeren. Het is zo gelopen, mijn roeping heeft een andere wending genomen. Leven is bewegen, tijden en omstandigheden veranderen, mensen veranderen mee, ook de boerenlandbouw verandert… maar niet te snel graag, want we houden allemaal van onze gewoontes, tradities en zijn trots op ondernemende stappen waar we hard voor hebben gewerkt – het is niet voor niets dat ‘aarde’ en ‘mens’ in de grondtaal van de Bijbel bijna in één adem worden genoemd. Elke samenhang is snel verstoord. Daarom is het belangrijk om voor grote maatschappelijke veranderingen – zoals in het huidige transitietijdperk – om tijd in te ruimen, veel tijd, en in die tijd elkaar regelmatig bij de hand te nemen. Tijdsdruk is niet een vinding van boeren. Waarom zou je werken met een horloge om de pols, als je leeft met de aarde, natuur, weer en wind om je heen? Ik werk alweer jaren in de kerk in een plattelandsomgeving: Waarom sta ik hier in Godsnaam?

Ik ben gestopt met landbouw maar raak niet los van de aan mij overgedragen plattelandsmentaliteit. Kennelijk zit er soms iets diep in mensen dat zich wil laten zien. Zo zijn anderen mij ‘boerenpastor’ gaan noemen. Zo ook hebben anderen mij via via gevraagd om hier te komen. Daarom sta ik hier in Godsnaam! Mijn werk bestaat niet uit grote woorden spreken voor grote groepen. Mijn werkruimte zit in de stilte: mezelf leeg maken om de ander goed te kunnen horen. Niet aanhoren maar écht horen: dan hoor ik álles wat ertoe doet en kan ik de ander de gehoorde tekenen van leven teruggeven. Zodat deze persoon verder kan.

(stilte)

Het allerergste dat een mens kan overkomen is als de bodem onder zijn of haar bestaan wordt weggeslagen door mensen en systemen waar je geen grip op hebt – alsof je de hoop wordt ontnomen. Dat is het drama in onze tijd, hier en nu – en niet alleen in de landbouw: we weten ons tegenwoordig namelijk nauwelijks raad met het gemeenschappelijke goed. Maar mensen zijn toch echt sociale wezens. Kijk maar naar de velen die hebben gewerkt aan de totstandkoming van deze dag… er is daarom écht wat aan de hand. De inrichting van onze bestuurlijke wereld ziet er tegenwoordig zo uit dat velen met een degelijke portie kennis en goede bedoelingen aan de knoppen draaien, maar het effect daarvan niet kunnen overzien en zéker niet voelen. ‘Maar het móét’ – wordt dan bij de kleinste tegenwerping herhaald. Zo komen we niet verder. Daarom zeg ik vaak: boeren zijn niet kwetsbaar – integendeel. Boeren worden kwetsbaar gemaakt. Boeren worden veel te weinig vanuit eigen kracht aangesproken. Het werken en leven van boeren wordt ook cultureel niet naar waarde gewogen. Er wordt veel geoordeeld, zonder de gedachten van de ander te kennen, zonder zich te verdiepen in de gevolgen van grote veranderingen voor plattelandsgemeenschappen. Veranderingen zijn van alle tijden. Punt is dat we nooit mogen vergeten dat het de mensen zijn – wij – die zich in die veranderingen staande mogen houden. We hebben elkaar voortdurend nodig. Godsdienst = daarom ook altijd mensendienst. Lastig puntje blijft gemeenschappelijkheid. Dit is onze wereld – er is geen andere en we zijn allemaal kind van deze tijd: We nemen gemakkelijk te weinig tijd om elkaar te zien staan. We leven teveel vanuit een begrip van eenheid die het gemeenschappelijke als sluitstuk ziet.

Vorig jaar vierden we in het Rijk van Nijmegen 125 jaar coöperatief agrarisch leven, 125 jaar pater van den Elsen. Door hém weten we dat geen boer het leven alleen kan maken en dat het gemeenschappelijke altijd aan het persoonlijke voorafgaat. Daarom hebben we elkaar zo nodig, ook al zien we verschillen die de afstand vergroten. Het is de hoop die leven doet, de hoop die mensen gaande houdt, de hoop die als een kracht mensen op weg zet en met elkaar verbindt en zo elke crisis aankan. Ook deze crisis. Het enige dat aan alle mensen van goede wil wordt gevraagd is enig geduld en moed, een warm hart en handen die reiken naar de ander.

Jack Steeghs