Bijna 3 1/2 jaar geleden overleed ons pap, ruim 2 ½ jaar geleden werd duidelijk dat ons mam niet meer naar huis kan komen en de jaren die voor haar liggen mag verblijven in een woon- zorgcentrum. ‘Dat zijn best veel veranderingen in korte tijd’, bedenk ik als enig kind, die vele jaren met hen leefde en werkte… Een blogserie over levenslessen van vroeger voor NU (28).

Een persoonlijke bijdrage over agrarische zorgen en ondernemingen in tijden die langzaamaan veranderen… Ons mam komt uit een boerengezin waar vooral het zorgen werd voorgeleefd. Binnen- en buitenshuis. Naburige grote gezinnen die helpende handen nodig hadden kregen die in de jaren veertig en vijftig vanzelfsprekend en pro deo. Haar persoonlijke interesse deed daar een schepje bovenop, maar ze heeft nooit een baan in de zorg gekregen – ze mocht de opleiding niet volgen en moest al jong werken. Dat ze geen opleiding mocht volgen heeft ze altijd moeilijk gevonden maar ik heb nooit geproefd dat ze heeft geleden onder de man/vrouw verhouding. Dat is vooral te danken aan het goede huwelijk met ons pap, dat voor haar volop ruimte bood om niet alleen te zorgen maar ook haar eigen stempel op het bedrijf te drukken: net die extra steun voor ons pap om met een gerust hart die ene investering aan te gaan. De boerengezinslandbouw was in de eerste jaren dat ik opgroei vanzelfsprekend gesitueerd rondom het gemengde bedrijf, met voor gezinsleden mogelijkheden om mee te helpen en daarin genoeg voldoening te vinden voor de toekomst. Het gezamenlijke doel maakte een ieder meer mens en was een garantiepolis voor straks, financieel en in het omzien met elkaar. Als de oude dag aan de vitaliteit knaagde was er altijd iemand in de buurt om je te helpen en met je mee te leven. De participatiesamenleving is beslist geen uitvinding van de afgelopen tien jaar.

Waar het precies veranderde is moeilijk te zeggen. Vaak noem ik 1968 als jaar waarin zich technologisch als sociaal vele veranderingen manifesteerden met grote maatschappelijke gevolgen. Met elkaar zitten we nog steeds opgescheept met een hypotheek uit die tijd. Als ik de boerenprotesten van de afgelopen jaren goed beluister zit er onder de oppervlakte één grote roep om hulp: ‘zie ons staan, luister naar waar we mee worstelen, ondersteun ons vanaf de plek waar we nu zijn.’ Modernisering is een groot goed als de tijd genomen wordt om de vele in elkaar grijpende maatschappelijke veranderingen handen en voeten te geven. Als het gemeenschappelijke goed van ‘voldoende en veilig voedsel van bekende oorsprong’ gedragen wordt door een gewaardeerde persoonlijke inzet. Maar modernisering is geen neutrale aanjager geworden. Er is een stevige dosis maakbaarheid bij gekomen en er zijn allerlei partijen aan de haal gegaan met een grote dosis eigenbelang. Na 1968 kreeg landbouwbeoefening steeds minder het accent van beoefenen en steeds meer van produceren. De vertrouwde coöperatieve draagkracht werd meer een belangenspel vanuit een steeds minder diverse groep waar de geestelijke dimensie langzaam uit verdween en financiële prestaties tot norm verheven. Niet alles is verloren geraakt. Dat is het hoopvolle aan ethische kwesties: daar waar het menselijke handelen uit de bocht vliegt of tekort wordt gedaan komen de gevolgen daarvan vroeg of laat altijd weer aan de oppervlakte. En dat is het eerlijke gehalte binnen de boerenprotesten: ze tonen aan dat er veel aan de hand is dat vroeg of laat ook niet-boeren zal raken. Daarom is het goed dat het binnenkort weer Kerstmis wordt. Laten we hopen dat die ene particuliere geschiedenis van de mensgeworden God op zoveel mogelijk plekken ontvangen mag worden. Om stil van te worden en elkaar daarna op te zoeken met het verlangen naar waar alle gezamenlijke inspanningen ook weer om begonnen zijn. Opnieuw beginnen is niet aan de orde. Leren van het verleden is een opgave die we met elkaar aan mogen gaan, om met voldoende perspectief het nieuwe jaar aan te kunnen.       

(Foto: visual hunt, irio.jyske)

Jack Steeghs