In een tijd waarin zakelijke belangen (in de landbouw) alle aandacht trekken vergeten we gemakkelijk dat het leven zo niet bedoeld is… Hoe uit deze situatie te geraken? Waar liggen kansen?

Als boerenzoon merkte ik al jong dat opgroeien in een boerengezin net zoiets is als opgroeien in een middenstandsgezin: het werk gaat altijd voor. Dat vond ik niet erg, ik ging eraan wennen en zelfs van genieten. Ook al is de prijs van de inzet soms hoog, werken ‘voor jezelf’ heeft iets geweldigs. Je leeft en werkt als het ware naar ‘een droom’ toe – een droom die mij eerder werd voorgehouden door (groot)ouders, buren, collega’s, familieleden, dorpsgenoten die verhalen vertelden vanuit het verleden. Verhalen over hoe het buurtschap is geworden tot wat het nu is. De geschiedenis van de bewoners, van de bedrijven die uit de armoede omhoog kropen, van de grond die steeds beter werd verkaveld. De successen en de mislukkingen. Verhalen van toen met beloften voor nu en straks. En precies op het snijvlak van toen, nu en straks is er sinds de jaren zestig iets fundamenteels veranderd.

De landbouw van nu is niet meer de landbouw zoals ik ze verhalenderwijs hoorde, zoals ze werd voorgeleefd. Tegenwoordig is grootschaligheid en de daarmee samenhangende schuldenlast een bepalende maar risicovolle aangelegenheid geworden. Het is maar weinig boeren gegeven om bij het aangaan van dergelijke risico’s alles geheel te kunnen overzien. De actuele praktijk laat dat maar al te vaak zien. Waarbij de ‘afhaker’ niet zelden wordt neergezet als ‘geen goede ondernemer’. Alsof daarmee alles is gezegd…
Een dergelijk overmoedig denken en handelen was halverwege de jaren zestig uitgesloten, banken blokkeerden een dergelijk wensdenken gewoon – zo heb ik vaak genoeg gehoord. Was het vroeger goed en is het tegenwoordig slecht? Nee.

Qua mentaliteit is er in de harten van boeren misschien niet zoveel veranderd, maar de situering van het boerenwerk en -leven is gigantisch veranderd.

De hele voedsellandbouw is ‘een verdienmodel’ geworden, met de boer als sluitpost. En het gebeurde geleidelijk aan, gedurende de jaren zestig, zeventig en tachtig.

Hoewel ik veruit de meeste agrarische bedrijven nog steeds als een gezinsbedrijf zie is de manier van werken op een eenzijdige manier verzakelijkt. Bovendien gaan allerlei ontwikkelingen veel te snel. Op actuele regelgeving hoor ik boeren nu regelmatig verzuchten: ‘de spelregels worden constant veranderd tijdens het spel. Dat is niet eerlijk. Wat heb ik aan zo’n overheid?’ Echte veranderingen kosten minsten een hele generatie, minstens dertig jaar. Neem die tijd, zou ik tegen overheden en beleidsmakers willen zeggen. En laat boeren in de tussentijd met rust.

De grote vraag is hoe je als boer vruchtbaar met organisaties buiten jouw erf omgaat? Organisaties waar jij geen directe stem in hebt maar die jouw persoonlijke toekomst soms onaangenaam beïnvloeden.

Als boer werken aan je persoon: denk ook eens aan geloofsgemeenschappen
Vanwege dit soort gedachten ga ik graag met boeren in gesprek. Individueel, of in een groep Grond Van Leven. Omdat hét antwoord elke keer weer persoonlijk gegeven mag worden. Bij voorkeur vanuit gedeelde inzichten.
Zonder elkaar worden we allemaal een gemakkelijke prooi van belangen, waar we niet altijd direct bij betrokken kunnen worden. Overal daar waar verzakelijking alle inhoud bepaalt is er iets grondig mis: er ontbreekt een gezamenlijke voedingsbodem. Daar kunnen we wat aan doen, door elkaar gericht op te zoeken en het erover te hebben. En ik zie in mijn huidige werk dat geloofsgemeenschappen de ideale bodem in zich hebben om hier gericht aan te werken.

Waar vind je tegenwoordig nog een onafhankelijke en belangenvrije tijd en ruimte, die ook nog eens zonder enig winstoogmerk mensen nabij wil zijn?

Meer weten? Stuur me een bericht!

(Foto: visual hunt, Mohammad Reza Amani)

Jack Steeghs