Ruim anderhalf jaar geleden overleed ons pap. Vorig jaar werd gaandeweg duidelijk dat ons mam niet meer naar huis kan komen en de jaren die voor haar liggen mag verblijven in een woon- zorgcentrum. ‘Dat zijn best veel veranderingen in korte tijd’, bedenk ik als enig kind, die vele jaren met hen leefde en werkte… Een blogserie over levenslessen van vroeger voor NU (5).

In familiebedrijven waarin werk en privé door elkaar heen lopen, met dagelijks vaste patronen van terugkerende werkzaamheden, daar ontstaat vanzelf een bepaalde levensorde. Als de huidige generatie dagelijks met de toekomstige generatie jaarrond onder één dak leeft en op één erf werkt, dan ontstaan er als vanzelf patronen van waarden die op een bepaalde manier worden doorgegeven. Vaak onbewust. Vaak non-verbaal. Vaak gedrag gekoppeld aan handelingen, zoals bij ons destijds alle arbeid rondom het voeren van varkens. Vanuit mijn huidige vakgebied noemen we een dergelijk patroon: rituelen. Want: rituelen constitueren. De handelingen worden in en door de handelingen meer dan wat ze zijn: ze helpen de handelende om de tijd meer bewust te leven.

Het voeren van varkens als ritueel om bij de les te blijven
Het ritueel van varkens voeren ondergaat bij ons de grootste verandering op het moment dat we overschakelen op een computergestuurde brijvoerinstallatie. Midden jaren tachtig. Opeens worden werktijden ondergeschikt aan de controle van technische processen. Totdat ik ontdek dat de varkenshouderij uiteindelijk om de varkens draait. Om welbevinden van dier én mens, om goede verzorging, om optimale prestaties, om volhoudbaarheid. Zo komt het maandelijkse preventieve rondje met de veearts in beeld en soms een rondje met diverse voorlichters: getrainde ogen van buiten ons erf zien meer dan wij alleen.

Mijn houding verandert van voeren met de schep naar het controleren en onderhouden van machinerieën. Er zijn boeren die vrijgekomen tijd benutten om grotere aantallen varkens te kunnen houden, soms gehuisvest op andere bedrijven of zelfs in het buitenland, om vervolgens helemaal op te gaan in het managen van processen. Daar kies ik niet voor. Het ritueel van varkens voeren evolueert bij mij uiteindelijk naar het ritueel van dieren observeren.

Rituelen hebben mij bewust gehouden aan de zorg die er voor mij werkelijk toe doet: overzichtelijk, korte lijntjes, menselijke maat dichtbij huis. Daar mag het leven gebeuren.

Jack Steeghs