Onderstaand de overweging uit de oogstdankviering in ZLTO afdeling De Peel, afgelopen zondag tijdens de agrarische dagen in Someren.

Als ik door het land van Maas en Waal rijd – onderweg naar mijn reguliere werkgebied – dan zie ik al maanden omgekeerde Nederlandse vlaggen en ik zie vele steunbetuigingen, of stevige spreuken – soms zelfs kleine groepjes boeren op viaducten of bij een kruising. Als ik dan zwaai, zwaaien ze altijd terug, de sfeer is gemoedelijk… Als ik door de Peel naar mijn moeder in het verpleeghuis in Meijel rijd, zie ik precies hetzelfde. Er is veel onrust op het platteland, toch blijven de meeste emoties onuitgesproken – en niet alleen onder boeren… De onrust die ik zie en voel is terecht, gedeelde emoties zijn een teken dat er veel aan de hand is. Emoties willen gehoord worden – niet genegeerd. De stikstofproblematiek is veel groter dan wetgeving, want tot op het bestaansniveau van velen voelbaar. Zorg voor voedsel betekent uiteindelijk zorgen voor de aarde, met aandacht voor elkaar. Ik kom uit deze omgeving en was ooit varkenshouder in Neerkant. Door een gesprek met een oud klasgenoot van de MAS is een vertrouwde band aangehaald. Nu sta ik hier vanuit mijn rol als pastoraal werker. De kerk is sterk in het spreken van grote woorden van eeuwigheid, voor het heil van alle mensen. Grote woorden, welgemeend en goed bedoeld. Het ontbreekt vaak aan steun die plaatselijk gevoeld wordt in de rauwe onzekerheid van het alledaagse. Kerken produceren niets – kerken voegen iets anders toe aan de economie: kerken leggen de vinger op de gevoelige plek dat ‘wij mensen’ niet kunnen leven vanuit produceren en consumeren alleen. Wij kunnen onszelf niet aanvuren. Wij maken het leven niet. Wij worden daartoe aangezet. En wij mensen hebben elkaar voortdurend nodig om meer mens te worden, ook zakelijk.

Maar de kerk is in ons land steeds meer een afgezonderde wereld, omdat velen de taal of de gebruiken niet begrijpen en het liturgische gebeuren al snel afdoen als ‘iets van vroeger’. ‘Kerk was mooi’ – wordt er dan gezegd – ‘maar wat hebben we er nu aan?’ Nuttig is de kerk niet, wel waardevol voor wie zichzelf en de ander beter wil leren kennen. Boeren produceren voedsel voor een gezond lichaam, kerken gaan over het geestelijke voedsel. Beiden delen een oprechte zorg voor voedsel en voor de omgeving waarin we leven. De landbouw is sinds de Tweede Wereldoorlog verzakelijkt, is steeds meer gaan lijken op een gewone economische bedrijfstak. Er is een ondernemende weg ingeslagen met geweldige resultaten maar ook een met steeds meer vragen. Alsof de land- en tuinbouw volledig maakbaar is, alsof je alle gewassen en agrarische producten in een marktmodel kunt definiëren. Landbouw is geen verdienmodel maar een noodzakelijke basisvoorwaarde voor elke gezonde samenleving. Perspectief is nodig. En dat mag wat kosten, maar dan wel eerlijk verdeeld graag: voor boeren en tuinders genoeg om van te leven, met wat extra’s voor de vele risicodragende uren en voor tegenvallers. Overheden, banken en bedrijfsleven zijn aan zet, om te repareren wat er in tientallen jaren is scheefgegroeid. Kijk naar het mysterie van het geboren worden en het sterven, van ziektes, tegenvallers – van mensen, bij dieren en planten – en je komt al snel in een wereld die niet zo maakbaar is. Wat doe je als boer, wanneer het leven tegenzit en je niet weet: wat nu of hoe verder? Is dat puur een privéaangelegenheid? Risico van vrij ondernemerschap? Tot op bepaalde hoogte ja. Maar het wringt ontzettend als diezelfde boer deel uitmaakt van een sector die levert aan meerdere grote industrieën – multinationals die niet persoonlijk aanspreekbaar zijn en voortdurend de eigen winstcijfers veilig stellen. Daarom zie ik het als een kerntaak in mijn werk om bij het leven te verblijven. Dat is: stil worden, tijd nemen, vragen stellen, een-op-een gesprekken, groepsgesprekken, elkaar op adem laten komen. Mezelf geven in plaats van me verschuilen achter een beroepsrol. Dat is een hele andere toon dan de dominante belangentaal die na de oorlog in de land- en tuinbouw is geslopen en velen vastzet in plaats van ruimte geeft. De economische praktijk van nu ombuigen vergt heel veel meer dan een Europese wet of politiek De Haag verdragen kan.

We lazen het evangelie van de wonderlijke broodvermenigvuldiging. Dit verhaal is een wonderverhaal dat een boodschap mee wil geven. Dit verhaal zegt: ‘als het ware’ kun je met slechts vijf broden en twee vissen een hele gemeenschap voeden. ‘Als het ware’ heeft een niet te onderschatten kracht in zich: verbeeldingskracht. Zonder verbeelding wordt alle leven al gauw een sleur en blijven goede werken vruchteloos. Het is de intentie waarmee je in je leven en werken staat die ertoe doet. De inzet die je laat zien. Je nieuwsgierigheid, je zin in alles wat het leven biedt. Je aanraakbaarheid. De zorg die je voor elkaar hebt. Daarom hebben we in deze viering twee praktijkgesprekken gevoegd. Het enthousiasme van boeren zegt alles. De wil om iets van ‘een roeping’ waar te maken. Zorg voor voedsel gaat niet zonder verbeeldingskracht. Daarom bestaat het boerenleven in essentie niet uit het verdedigen van belangen. Het boerenleven zou vanzelf mogen spreken. De grote vraag die ik heb bij het thema ‘Zorg voor voedsel’: gunnen we elkaar als samenleving een gezonde land- en tuinbouw, of blijven we liever in de loopgraven allerlei belangen verdedigen en voor de rechter bevechten?

Zorg voor voedsel betekent oog hebben voor elkaar, ruimte voor ondernemerszin en een breed palet aan agrarische uitoefening. En als er dan op zeker moment – zoals nu – grote veranderingen nodig zijn, dat dan de praktijk vertrekpunt én maatstaf mag zijn. Met een besef van tijd als tijd mét elkaar, niet als deadline om aan te voldoen. Tijd mét elkaar is geen romantiek van vroeger maar aandacht richten daar waar het nodig is. Als je er voor elkaar bent dan betekent dat: naar elkaar luisteren… en met elkaar ontvangen. En daarna de stappen zetten die nodig zijn en haalbaar. Amen.

(Bron: Mattheus 14)

Jack Steeghs