Het gebeurde vanzelf op een hete zomerdag in 1997: ik liep intuïtief door het bedrijf en maakte dia’s van het ‘levenswerk’ waarmee ik op dat moment bijna ging stoppen…

Te vaak en te gemakkelijk hoor ik in de publieke opinie: boeren zijn ooit begonnen. En als er vervolgens iets met het individuele bedrijf gebeurt waardoor ze de kost niet meer fatsoenlijk kunnen verdienen, dan gaan ze toch wat anders doen?

Het gemak waarmee dergelijke uitspraken worden gedaan verraadt de tijdsgeest. We leven als individualisten in een welvarend deel van de wereld waarin we worden overvoerd met doe-het-zelf-pakketten.
Elke opvoeder weet dat it takes a village to rise a child. Niemand kan zichzelf helemaal individueel waarmaken. En toch vergeten we deze vroedvrouwenwijsheid maar al te gemakkelijk. Vooral daar waar het gaat om agrarische sectoren die worden gerangschikt onder de economie maar er niet helemaal mee samenvallen. Omdat er vaak zoveel kapitaal mee is gemoeid en de marges steeds kleiner worden. Als je op het eerste oog weinig te kiezen hebt, waar blijf je dan als mens?

Mentaliteit
Als je gevoeld hebt wat het is om persoonlijk aansprakelijk te zijn voor een miljoenenschuld, dagelijks er te moeten staan en actief bezig te zijn met een goede verzorging van vee en gewas. Als je daarbij altijd alert bent om in te spelen op wat gedaan moet worden en beseft dat die levenswijze in je bloed gaat zitten, dan blijft het niet bij jou. Dan wil je die manier van leven en werken op zeker moment niets liever dan overdragen op een volgende generatie of op een ander die dat snapt. Omdat je niet anders wilt en kunt!

Daarom liep ik op die bloedhete zomermiddag door de stallen met een fototoestel in de hand. Met de kennis van nu zeg ik: een meditatief ritueel. De foto’s maakte ik op een moment dat bijna het hele bedrijf een spookhuis is – de tijd van de varkenspest: 18 van de 20 afdelingen stonden leeg. Akelig.
De kracht van rituelen hebben zich voor mij op deze augustusmiddag waargemaakt. Het is niet zozeer het resultaat dat voor mij telt. Het gaat niet om die diaserie. Wat echt telt is: het op pad gaan met de gedachte van ‘de laatste keer, en nu?’

Meer weten?
Goede rituelen volgen én verheffen het leven van alledag. Elke boer die stopt of verandert wens ik hetzelfde toe. Rituelen helen. Graag denk ik ter plekke mee om een mooi afscheidsritueel op maat te realiseren. Waardoor elk genomen besluit blijft staan. Het verschil is dat de overgang veel meer bewust als nieuwe stap wordt gevoeld.

Jack Steeghs